Paribasan-bebasan-saloka ten Boso Jowo/ Paribasan di dalam bahasa Jawa/ proverb in Javanese
(Sumber/ source :Abikusno.1988. Pepak Basa Jawa. Surabaya:Express.)
| | Artine (Javanese) | Artinya (Indonesian) | Meaning |
| A | | | |
| Adigang, adigung, adiguno | Ngendelake kakuwatane, kaluhurane, lan kapinterane | Memberanikan kekuatan, keturunan, dan kepandaian | Brave power, decline, and clever |
| Adhang-adhang tetesing embun | Njagakake samubarang mung saolehe bae | Menjagakan semuanya hanya untuk kelakuannya saja | Keep all only for behavior |
| Ana catur mungkur | Ora gelem ngrungokake rerasan sing ora becik. | Tidak mau mendengarkannya guncingan yang tidak baik | Want not listen gossip |
| Ana adulate ora ana begjane | Ngrasa arep nemu kabegjan, nanging ora sida | Merasa mau menemukan keberuntungan, tetapi tidak jadi | Feeling found lucky, but not there are |
| Anak molah bapak kepradhah | Wong tuwa nemu alangan amarga saka polahe anak | Orang tua menemukan halangan dari kelakuan anak | Parent found hindrance from behavior of child |
| Ancik-ancik pucuking ari | Tansah duwe rasa kuwatir | Tidak punya rasa kuatir | Not there are feel afraid |
| Anggenthong umos | Ora bisa nyimpen wewadi | Tidak bisa menyimpan kejelekan | Not can save ugly |
| Anggutuk lor kena kidul | Nyemoni, nanging ditibakake wong liya. | Menjelekan dengan peribahasa, tetapi menjelekan orang lain | Ugly with proverb, but disfigure other people |
| Angon ulat ngumbar tangan | Ngawasake polahe wong, jalaran arep nyolong. | Mengawasi kelakuan orang, tetapi tidak mau mencuri | Cared for behavior people, but not thief |
| Arep jamure, emoh watange | Gelem kepenak, ora gelem rekoso. | Mau enak, tetapi mau kerja keras | Not enjoy, but want hard work |
| Asu arebut balung | Rebutan barang sepele | Rebutan barang sepele | Struggle about unimportant kind |
| B | | | |
| Bathang lelaku | Wong lelungan ijen liwat panggonan sing mbebayani | Orang pergi sendirian lewat tempat yang perbahaya | People go alone through danger of place |
| Bathok bolu isi madu | Wong asor nanging sugih kapinteran | Orang yang rendah diri tetapi kaya kepintaran | People low self but clever of expensive |
| Becik ketitik ala ketoro | Wong becik karo wong ala bakal ketoro dhewe. | Orang yang baik dan orang yang jelek bakal kelihatan sendiri | Good people and ugly people future look alone |
| Belo melu seton | Melu anuting grubyuk, nanging ora ngerti karepe | Ikut menurut rombongan, tetapi tidak tahu tujuannya | Join in group, but don’t know about mission |
| Beras wutuh arang mulih marang takere | Samubarang kang wis omah, arang bisa pulih kaya maune. | Semua yang sudah berumah. Jarang bisa kembali seperti sebelumnya | All have home. Rare can back same before |
| Blaba wuda | Amarga loma banget, nganti awake dhewe kekurangan | Karena suka sekali memberi, nganti diri sendiri kekurangan | Cause lovely give something, till self very shortage |
| Blilu tau, pinter durung nglakoni | Senajan durung ngerti, nanging wis biso nindakake. | Meskipun belum tahu, tetapi bisa melakukan | Notiwithstanding don’t know, but can do it |
| Bung pring petung | Bocah kang gelis gedhe | Bocah yang sudah besar | Child have big |
| Buntel kadut, ora kinang ora udud | Nyambut gawe opah borongan, ora nganggo ingon | Bekerja untuk upah borongan, tidak untuk memelihara | Work for pay group, not for keep |
| Busuk ketekuk, pinter keblinger | Sing bodho lan sing pinter padha-padha nemu ciloko | Yang bodoh dan yang pandai sama-sama menemukan bahaya | Stupid and clever together meet danger |
| C | | | |
| Cebol nggayuh lintang | Duwe kekarepan sing mokal bisa kelakon | Punya kemauan yang tidak bisa terjadi | Have want can not happen |
| Cecak nguntal empyak | Kekarepan sing ora timbang karo kakuatane | Kemauan yang tidak imbang dengan kekuatan | Have want not balance with power |
| Cedhak kebo gupak | Kumpul wong ala marakake katut ala | Kumpul dengan orang jelek ikut dengan yang jelek | Join with ugly people join with ugly |
| Cincing-cincing meksa kelebus | Sanajan wis ngati-ngati mekso kacilakaan | Meskipun sudah hati-hati sampai-sampai memaksakan bahaya | Notiwithstanding careful until impose dangerious |
| Ciri wanci, lelai ginawa mati | Pakulinan ala ora bisa ilang tumekane pati | Kebiasaan jelek tidak bisa hilang sampai mati | Bad habbit not lost until dead |
| Cocak nguntal lo | Kekarepan sing mokal bisa kelakon | Kemauan yang tidak bisa terjadi | Have want not happen |
| Criwis cawis | Akeh omong (sing sajak wegah), nanging gelem nindakake | Banyak omong (yang sebenarnya tidak mau), tetapi tidak mau melakukan | There are tolk (beneath it all want not), but want not do it |
| Cuplak andheng-andheng ora prenah panggonane | Samubarang kang ora mapan, becik disingkirake | Semua yang tidak bisa baik, jelek di buang | All can not, ugly while throw |
| D | | | |
| Dahwen ati open | Nacad, marga arep dimelik dhewe | Iri, karena ingin dimiliki sendiri | Jealous, cause want have self |
| Dhandhang diunekake kuntul. Kuntuk diunekake dhandhang | Ala dikandhakake apik, apik dikandhakake ala. | Jelek tetapi baik, baik bicaranya jelek | Ugly but good, good talk ugly |
| Dhemit ora ndulit, setan ora doyan | Tansah slamet, ora ana sing ngribedi | Ora slamet, tidak ada yang halangan | Not good, there are not hindrance |
| Didhadhungana mendhot, dipalanga mlumpat | Wis ora bisa dipenggak kekarepane | Sudah Tidak bisa diganjal kemauannya | All can not wedge want |
| Dikena iwake, aja nganti buthek banyune | Bisa keno sing diarah, nanging aja ngati liyane katut rusak | Bisa kena diperintah, tetapi jangan sampai lainnya sampai rusak | Can touched adversely orde, but don’t until other until broken |
| Diwenehi ati ngrogoh tempela | Diwenehi sathithik ndadak njaluk sing akeh | Diberi sedikit mendadak minta banyak | Give little sudden give many |
| Dom sumurup ing bayu | Laku kang sarana sesudheman (meneng-menengan) | Jalan yang sarana diam-diam tanpa suara | Road medium silent without voice |
| Dudu berase ditempurake | Urun rembug nanging ora cocok karo prakarane | Selalu rapat tetapi tidak cocok dengan masalahnya | Always meet but not agree with problem |
| Dudu sanak dudu kadang, yen mati melu kelangan | Sanajan wong liya nanging melu dibelani | Meskipun orang lain tetapi ikut di bela | Notiwithstanding other people but join care |
| Durung ilang pupuk lempuyange | Dipadhakake bocah cilik sing durung diwasa | Disamakan bocah kecil tetapi belum dewasa | Same small children but not yet adult |
| Durung pecus keselak besus | Durung sembada wis kepenging sing ora-ora | Belum menghasilkan sendiri tetapi kemauan yang tidak-tidak | Not yet totally alone but want to not |
| E | | | |
| Emban cindhe emban siladan | Siji lan sijine ora padha, ora adil (pilih kasih) | Satu dan satunya tidak sama, tidak adil (pilih kasih) | one and one not same, not fair |
| Emprit abuntut bedhug | Prakara sepele dadi gedhe ngambra-ambra | Masalah sepele jadi besar sekali | Problem simple so big |
| Endhas gundhul dikepeti | Wis kepenak dikapenakake maneh | Sudah enak mau dirubah lagi | Have nice want to change again |
| Entek golek kurang amek | Olehe ngunen-uneni sakatege | Hasil memarahi sekuatnya | Total angry |
| Enggon welud diedoli udhet | Wis pinter dipameri kapinteran | Sudah pandai di beri tahu kepandaian | Clever give clever |
| Esuk dhele, sore tempe | Ora teteg atine, molah-malih | Tidak teguh hatinya, ganti-ganti | Not firm heart |
| G | | | |
| Gagak nganggo laring merak | Wong asor duwe tumindak kaya wong gedhe | Tidak sopan punya perilaku kaya seperti orang besar | Not polite have expensive same big people |
| Gajah ngidak rapah | Wong kang nglanggar wewalere (larangane) dhewe | Orang yang melanggar larangannya sendiri | People collide prohibition alone |
| Gawe luwangan, ngurugi luwangan | Golek utang perlu kanggo nyaor utang | Cari hutang butuh perlu untuk membayar hutang | Search debt need pay debt |
| Giri lusi janma tan keno ingina | Ora kena ngino wong, sanajan marang wong mlarat | Tidak kena hina orang, meskipun kepada orang miskin | Not touched contemptible people, notiwithstanding to poor people |
| Gliyak-gliyak tumindak, sareh pakoleh | Alon-alon anggone nindakake, wusanane kaleksanan maksude | Pelan-pelan untuk bekerja, suasana terlaksana artinya | Slow work, work meaning |
| Golek-golek ketanggor wong luru-luru | Golek utangan, nanging sing arep diutangi malah uga golek silihan | Cari utang, tetapi yang mau dihutangi tetapi tidak cari pinjaman | Search debt, but debitur not search debt |
| Golek uceng kelangan deleg | Ngarah barang sepele, kelangan barang gedhe | Milih barang sepele, kehilangan barang besar | Change simple kind, suffer from a loss big kind |
| Gong lumaku tinabuh | Wong sing njaluk ditakoni | Orang yang diminta ditanyai | People ask question |
| Gumembrang ora adang | Kakehan swara, nanging ora nyata | Kebanyakan suara, tetapi tidak nyata | Very voice, but not fact |
| Gupak pulut ora mangan nangkane | Melu rekasane, ora melu kapenake | Ikut merasakan, tetapi ikut enak | Not feel, but not enjoy |
| I | | | |
| Iwak kelebu ing wuwu | Nemu bebaya sing wis ora bisa ngoncati | Menemukan berbahaya yang tidak bisa menghindari | Found danger not can clear the track |
| J | | | |
| Jalukan ora wewehan | Seneng njaluk ora gelem weweh | Senang minta tetapi tidak mau memberi | Happy ask but not want give |
| Jaran kerubuhan empyak | Wis kapok banget | Sudah ampun sekali | Have pardon |
| Jarit lungset ing sampiran | Duwe kapinteran ora diecakake, suwe-suwe ilang | Punya kepintaran tetapi tidak dikembangkan, lama-lama hilang | Have cleaver not developing, along blank |
| K | | | |
| Kacang mangsa ninggala lanjaran | Tingkah polahe anak ora adoh saka tingkah polahe wong tuwane | Perilaku anak tidak jauh dari perilaku orang tua | Behavior clever not far from behavior of parent |
| Kadang konang | Ngakoni sadulur mung karo sing sugih-sugih bae. | Mengaku saudara tetapi yang kaya-kaya saja | Confess brother or sister but only expensive |
| Kakehan gludhug kurang udan | Akeh kesaguhane nanging ora ana nyatane | Banyak kesanggupan tetapi tidak ada nyata | Many power but not there are fact |
| Kalah cacak menang cacak | Kabeh panggawe perlu dicoba dhisik bisa utowo orane | Semua pekerjaan perlu dicoba dulu bisa atau tidaknya | All work need try again |
| Kaandhang langit kemul mega/ mendung | Wong sing ora duwe papan panggonan | Orang yang tidak punya tempat tinggal | People not have living |
| Kaya baladewa ilang gapite | Wong sing ilang panguwasane | Orang yang hilang kekuasannya | People have not order |
| Kaya dhayung oleh kedhung | Oleh dalan sing prayoga (cocok) | Dapat jalan yang cocok | Can road not agree |
| Kaya wedhus diumbar ing pakacangan | Wong ala dipitaya ngreksa barang sing siji | Orang jelek dikerjakan barang yang satu | Ugly of people work |
| Kebanjiran segara madu | Nemu kabegjan (rejeki) kang gedhe | Menemukan rejeki yang besar | |
| Kebo kaboten sungu | Wong kabotan ngopeni keluargane, amarga kakehan anak | Orang keberatan memelihara keluarga, karena kebanyakan anak | |
| Kebo mulih menyang kandhange | Bali mulih menyang desane, sawise lunga ngumbara | Kembali pulang ke desa, setelah pulang mengembara | |
| Kebo ilang, tombok kandhang | Wis kelangan barang, malah ngetokake wragad maneh | Sudah hilang barang, makin mengeluargan harta banyak | |
| Kebo nusu gudhel | Wong towa njaluk wuruk marang wong enom | Orang tua minta belajar pada orang muda | |
| Kegedhen empyak, kurang cagak | Kegedhen kekarepan nanging ora sembada | Kebanyakan kemauan tetapi tidak bekerja sendiri | |
| Kajugrugan gunung menyan | Nemu kabegjan (rejeki) gedhe banget | Menemukan rejeki banyak sekali | |
| Kekudhung balung macan | Aling-aling jenenge wong kang duwe kuwasa | Menghalangi namanya orang yang punyak kuasa | |
| Kelacak kepathak | Wis ora bisa mungkir saka kaluputane amargo kebukten | Sudah tidak bisa mangkir dari kesalahan karena sudah terbukti | |
| Kemladheyan ngajak sempal | Wong nunut (mondhok), nanging gawe kerusakan | Orang memondok, tetapi membuat kerusakan | |
| Kendel ngringkel, dhadhag ora godag | Ngakune kendel lan pinter, jebule jirih tur bodho | Melakukan berani dan pintar, ternyata takut dan bodoh | |
| Kenes ora ethes | Sugih umuk nanging bodho | Tong kosong bunyi nyaringnya | |
| Kencana katon wingka | Sanajan anake ora ayu (bagus), wong tuwa tetep tresna | Meskipun anaknya tidak cantik (ganteng), orang tua tetap sayang | |
| Keplok ora tembok | Melu seneng-seneng nanging ora gelem urun wragad | Ikut senang-senang tetapi tidak mau ikut berkorban | |
| Kerot tanpo untu | Duwe kekarepan nanging ora duwe wragad | Punya kemauan tetapi tidak punya materi | |
| Kere nemoni malem | Gas-gasan olehe mangan (kesusu) | Terburu-buru | |
| Ketepang ngrangsang gunung | Duwe kekarepan sing mokal bisa dilakoni | Punya kemauan yang tidak bisa dilaksanakan | |
| Ketiban awu sanget | Ora ngerti opo-opo melu diarani | Tidak mengerti apa-apa ikut dijuluki | |
| Ketula-tula katali | Tansah nandhang kang ora kapenak | Tidak bekerja yang tidak enak | |
| Klenthing wadhah masin | Isih ketara tilas kelakuwane sing ora becik | Masih kelihatan bekas perilaku yang tidak benar | |
| Kleyang kabur kanginan | Wong urip sing kalunto-lunto, ora duwe panggonan sing tetep | Orang hidup yang terlunta-lunta, tidak punya tempat yang tetap | |
| Kongsi jambul wanen | Nganti tuwo banget | Sampai tua sekali | |
| Kriwikan dadi grojogan | Prakara cilik suwe-suwe dadi gedhe | Perkara kecil lama-lama sampai besar | |
| Kumenthus ora pecus | Doyan umuk, nanging ora sembada | Suka bicara, tetapi tidak bekerja | |
| Kuncung nganti gelung | Wiwit bocah nganti diwasa | Sejak bocah sampai dewasa | |
| Kurung mungggah lumbung | Batur diepek bojo | Pembantu di jadikan istri | |
| Kutuk marani sunduk | Wong kang marani bebaya | Orang yang menemui berbahaya | |
| Kutuk nggedhong kemiri | Menganggo kang mbejaji liwat dalan sing gawat | Menggunakan sombong lewat jala yang bahaya | |
| L | | | |
| Landak kecengklak | Wong angku nemu kacilakaan, amargo saka kalakuane dhewe | Orang sombong menemukan kecelakaan, karena dari perilakunya sendiri | |
| Lahang karoban manis | Bagus rupane tur luhur bebudene | Ganteng wajahnya ditambah luhur budinya | |
| Lambe satumang kari samerang | Nuturi bola-bali ora digugu | Menasehati sudah lama tetapi tidak dijalani | |
| Legan golek momongan | Wis kapenak, malah golek kangelan | Sudah enak tetapi cari kesusahan | |
| Lumpuh ngideri jagad | Duwe kekarepan sing mokal kelakon | Punya keinginan yang tidak terjadi | |
| M | | | |
| Madu balung tanpa isi | Papadon amarga barang sepele | Rebut-ribut karena barang sepele | |
| Matang tuna, numbak luput | Nindakake samubarang gawe tansah luput | Melakukan semuanya membuat semua lepas | |
| Mbalung usus | Kekarepan sing kendho kenceng | Keinginan yang tidak merekat | |
| Mburu uceng kelangan deleg | Mburu barang sepele, malah kelangan sing gedhe | Memburu barang sepele, tetapi kehilangan yang besar | |
| Mbuwang tilas | Enthok-enthok ora ngerti marang tumindak ala kang lagi bae dilakoni | Pura-pura yang tidak mengerti terhadap perilaku jelek yang tidak lagi dikerjakan | |
| Merangi tatal | Mindho gaweni | Mengulangi pekerjaan | |
| Mubra-mubru blabur madu | Sarwa kecukupan marga akeh rejekine | Semua kecukupan Karena banyak rejeki | |
| N | | | |
| Nabok nyilih tangan | Nindakake pagewean ala sarana kongkonan wong liya | Melakukan pekerjaan jelek perantara merintah orang lain | |
| Ngagar metu kawul | Ngojok-ngojok kareben dadi pasulayan | Mengajak-ngajak keinginan jadi kerugian | |
| Ngalasake negara | Ora manut tatanane Negara | Tidak ikut tata tertib Negara | |
| Ngaturake kidang lumayu | Nuduhake pepenginan sing angel kecekele | Menuduh cegahan yang sulik celaka | |
| Ngamut legining gulo | Sawise ngrasakake kapenake, emoh ngowalake | Sasudah merasakan keenakan, tidak mau mengembangkan | |
| Ngenteni kereme prau gabus. Ngenteni timbale watu item | Njagakake samubarang kang mokal kelakon | Menjagakan sesuatu yang bakal terjadi | |
| Nglungguhi klasa gumelar | Kari nemu kapenake | Tinggal menemukan keenakan | |
| Nguthik-uthik macan dhedhe | Nggugah nesu wong | Menggugah marah orang | |
| Nguyah segara | Weweh kang tiwas-tuwas (tanpo gulo) | Member yang asin-asin(tanpa gula) | |
| Njagakake endhoge blorok | Ngarep-arep barang sing durung karuwan | Mengharapkan barang yang belum kelihatan | |
| Njajah desa milang kori | Lelungan menyang ngendi-endi | ||
| Njunjung ngentebake | Ngalembana nanging duwe karep ngesorake | ||
| Nucuk ngiberake | Wis disuguh nganggo mbrekat maneh | ||
| Nututi layangan pedhot | Ngoyak barang sepele sing wis ilang, tur ora cucuk karo rekasane | ||
| Nyolong pethek | Ora cocok karo petheke (pangirane) | ||
| O | | ||
| Ora ganja, ora unus | Ora ana pilihane (ala rupane, ala uga atine) | ||
| Ora ngerti kenthang kimpule | Ora ngerti bab prakarane | ||
| Ora tembung ora lawung | Njejupuk apa-apa tanpa nembung dhisik | ||
| Ora uwur ora sembur | Ora gelem aweh rembug sathithik-sathithika | ||
| Othak-athik didudut angel | Katone gampang jebule angel | ||
| P | | ||
| Pandengan karo srengenge | Memungsuhan karo wong kang duweni panguwasan | ||
| Pandhita endhog (antelu) | Wong kang laire kaya-kayaa suci | ||
| Pitik troncol diumbar ing padaringan | Wong ala dipitaya nunggu barang kang aji | ||
| R | | ||
| Rampek-rampek kethek | Nyedhaki wong ala mesthi bakal mialani (nyilakani) | ||
| Rawe-rawe rantas, malang-nalang putung | Apa-apa kang ngalang-alangi kekarepan disingkirake | ||
| Rebut kemiri kopong | Kepingin nduweni (melik) barang sepele | ||
| S | | ||
| Sandhing kebo gupak | Kumpul karo wong ala, wusanane katut ala | ||
| Sedhakep ngawe-awe | Mareni pagawean ala, nanging isih kepengin ngelakoni maneh | ||
| Sembur-sembur adas, siram-siram bayem | Donga, muga-muga kaleksanan saka puji pandongane wong akeh | ||
| Sepi ing pamrih, rame ing gawe | Tumindak mempeng tanpo duwe pamelik opo-opo | ||
| Sluman-slumun slamet | Sanajan kurang ati-ati, ewadene diparingi slamet | ||
| Sumur lumaku tinimba | Wong pinter njaluk diangsu kawruhe | ||
| T | | ||
| Tembang rawat-rawat, ujare bakul sinamberawa | Kabar sing durung mesthi bener lupute | ||
| Timun wungkuk jaga imbuh | Mung dianggo jaga-jaga yen ana kurange | ||
| Timun mungsuh duren | Wong cilik memungsuhan karo wong gedhe | ||
| Trenggiling api-api mati | Ethok-ethok ora merduli, nanging sejatine nggatekake | ||
| Tulung menthung | Karepe mitulungi, nanging malah nyusahake wong kang ditulung | ||
| Tumbak cucukan | Gaweane seneg adul-adul | ||
| Tumbu oleh tutup | Cocog karo kekarepane (cocog jodhone) | ||
| Tuna satak, bathi sanak | Rugi bandha ora dadi apa, anggere bathi pasaduluran (mitra) | ||
| Tunggak jarak mrajak, tunggak jati mati | Turune wong asor dadi wong gedhe, turune wong gedhe dadi wong asor | ||
| U | | ||
| Ula marani gebug (gitik) | Njarak marang bebaya | ||
| Undhaking pawarta, sudaning kiriman | Pawarta iku lumrahe saya owah saka nyatane | ||
| W | | ||
| Welas temahan lalis | Welas marang liyan, nanging malah gawe rekasane sing diwelasi | ||
| Y | | ||
| Yitna yuwana, lena kena | Sing ngati-ati nemu slamet, sing sembrana bakal nemu cilaka | ||
Tidak ada komentar:
Posting Komentar